Η ασθένεια βλάπτει την κεντρική όραση και περιορίζει την ικανότητα ενός ατόμου να διαβάζει, να γράφει και να αναγνωρίζει πρόσωπα. Οι ηλικιωμένοι ασθενείς που δεν γνωρίζουν την ασθένεια αυτή, ενδέχεται να διατρέχουν κίνδυνο απώλειας όρασης.

Κατά κύριο λόγο, η Ηλικιακή Εκφύλιση Ωχράς Κηλίδας (ΗΕΩ) προσβάλλει άτομα μεγάλης ηλικίας. Το 2004, υπολογίστηκε ότι περίπου 1,75 εκατομμύρια άνθρωποι, ηλικίας 40 ετών και άνω, στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν προχωρημένη ΗΕΩ. Η γήρανση είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου.

Ο επιπολασμός της ΗΕΩ στις Ηνωμένες Πολιτείες αναμένεται να αυξηθεί στα 22 εκατομμύρια έως το έτος 2050, ενώ ο παγκόσμιος επιπολασμός αναμένεται να αυξηθεί σε 288 εκατομμύρια μέχρι το 2040. Οι κυριότερες αίτιες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ΗΕΩ, είναι η γήρανση, η κακή διατροφή, το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών και η κληρονομικότητα. Η καρδιακή νόσος είναι ένας άλλος παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη της ΗΕΩ, όπως και τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης. Οι Καυκάσιοι (λευκοί) έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ΗΕΩ.

Εάν ο ασθενής είναι στα αρχικά στάδια της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας που σχετίζεται με την ηλικία, ενδέχεται να μην έχει συμπτώματα. Το πρώτο σημάδι που μπορεί να παρατηρήσει είναι μια σταδιακή ή ξαφνική αλλαγή στην ποιότητα της όρασής του ή ότι οι ευθείες γραμμές εμφανίζονται παραμορφωμένες. Αυτό μπορεί σταδιακά να μετατραπεί σε δραματική απώλεια της κεντρικής όρασης. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν: σκούρες, θολές ή λευκές περιοχές που εμφανίζονται στο κέντρο της όρασης. Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο ασθενής μπορεί να έχει μια αλλαγή στην αντίληψή του για το χρώμα.

Διάγνωση της ΗΕΩ

Στα πρώτα στάδια της ΗΕΩ, ο ασθενής ενδέχεται να μην παρατηρήσει αλλαγές στα μάτια ή στην όρασή του. Όμως, μια έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την έγκαιρη θεραπεία. Πώς μπορεί λοιπόν, ο ασθενής να είναι σίγουρος ότι θα διαγνώσει την ασθένεια νωρίς, χωρίς αυτή να παρουσιάζει εμφανή συμπτώματα;

Η καλύτερη «άμυνα» είναι να πραγματοποιήσει μια ολοκληρωμένη εξέταση ματιών, ακόμα κι αν δεν χρειάζεται γυαλιά ή φακούς επαφής. Η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας προτρέπει τους ενήλικες, χωρίς συμπτώματα, να κάνουν οφθαλμολογική εξέταση, τουλάχιστον έως την ηλικία των 40 ετών. Μετά την ηλικία των 65 ετών, είναι σημαντικό να κάνουν εξετάσεις, κάθε ένα έως δύο χρόνια. Όμως, δεν πρέπει να περιμένουν μέχρι την ηλικία των 40, αν παρατηρήσουν προβλήματα με την όρασή τους ή έχουν δυσφορία στα μάτια.

Κατά τη διάρκεια της οφθαλμολογικής εξέτασης, ο οφθαλμίατρος μπορεί να ζητήσει από τον ασθενή να παρατηρήσει έναν πίνακα Amsler. Αυτός ο πίνακας βοηθά τον ασθενή να αντιληφθεί τυχόν θολές, παραμορφωμένες ή κενές κηλίδες στο οπτικό του πεδίο. Ο οφθαλμίατρος θα κοιτάξει, επίσης, μέσα στα μάτια του ασθενούς, μέσω ενός ειδικού φακού, ώστε να δει εάν υπάρχουν αλλαγές στον αμφιβληστροειδή και στην ωχρά κηλίδα.

Ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας, που σχετίζεται με την ηλικία, είναι μία πάθηση του αμφιβληστροειδούς. Συμβαίνει όταν ένα μέρος του αμφιβληστροειδούς, που ονομάζεται ωχρά κηλίδα, παρουσιάζει αλλοιώσεις. Αν ο ασθενής πάσχει από κάποια όψιμη μορφή της νόσου, θα δυσκολεύεται, ή ακόμη και δεν θα μπορεί να δει λεπτομέρειες, όταν κοιτάζει κάτι κοντά ή μακριά. Όμως, η περιφερειακή (πλευρική) του όραση θα εξακολουθεί να είναι λειτουργική. Για παράδειγμα, όταν ένας ασθενής με ΗΕΩ κοιτάζει ένα ρολόι με δείκτες, μπορεί να δει τους αριθμούς του ρολογιού αλλά όχι τους δείκτες.

Οι δύο μορφές ΗΕΩ

“Ξηρά” μορφή ΗΕΩ

Αυτή είναι η πιο συχνή μορφή. Περίπου το 80% (8 στα 10) των ατόμων που πάσχουν από ΗΕΩ έχουν την ξηρά μορφή. Η ξηρά ΗΕΩ συμβαίνει με την μακροχρόνια εναπόθεση πρωτεϊνών και λιπιδίων που δημιουργούν όζους, που μοιάζουν με κίτρινες κουκκίδες και ονομάζονται drusen. Οι μικρές ποσότητες drusen δεν προκαλούν συνήθως απώλεια όρασης, όσο όμως αυξάνουν σε αριθμό και επεκτείνονται, οδηγούν σε καταστροφή των φωτοευαίσθητων κυττάρων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο αμφιβληστροειδής να εμφανίζει ατροφία στην περιοχή της ωχράς κηλίδας. Οι βλάβες αυτές προκαλούν ένα σκοτεινό σημείο στο κέντρο της όρασης που, με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να γίνει πιο εκτεταμένο. Στην ξηρά ΗΕΩ δεν υπάρχει θεραπευτική αγωγή, γι’ αυτό συνιστάται η λήψη προληπτικών μέτρων και ο συχνός έλεγχος για ανίχνευση τυχόν αλλαγών στην όραση.

“Υγρά” μορφή ΗΕΩ

Η μορφή αυτή είναι η λιγότερο κοινή αλλά είναι πολύ πιο σοβαρή και συχνά προκαλεί απώλεια της κεντρικής όρασης. Η υγρή ΗΕΩ συμβαίνει όταν νέα, «αδύναμα» αιμοφόρα

αγγεία αναπτύσσονται κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Από αυτά τα αγγεία μπορεί να «διαρρεύσουν» αίμα ή άλλα υγρά. Η διαρροή αυτή δημιουργεί οίδημα και αλλοιώσεις που καταστρέφουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα της ωχράς κηλίδας επιφέροντας σταδιακή απώλεια της κεντρικής όρασης. Η όραση χάνεται πιο γρήγορα με την υγρή ΗΕΩ, παρά με τη ξηρή ΗΕΩ. Οι αντι-VEGF παράγοντες σταματούν την ανάπτυξη των νεοαγγείων, με συνέπεια να περιορίζεται η διαρροή υγρού και αίματος, και επιτυγχάνεται η διατήρηση ή και βελτίωση της όρασης.

Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι έχουν ΗΕΩ, έως ότου η όρασή τους είναι πολύ θολή. Γι' αυτό είναι σημαντικό ο ασθενής να πραγματοποιεί τακτικές επισκέψεις στον οφθαλμίατρο. Ο οφθαλμίατρος μπορεί να αναγνωρίσει τα πρώιμα συμπτώματα της ΗΕΩ προτού ο ασθενής αντιμετωπίσει προβλήματα με την όραση του.

Η πρόληψη βοηθάει

Σε επίπεδο πρόληψης, τα καλά νέα είναι ότι η όραση μπορεί να προστατευθεί με έγκαιρες οφθαλμικές εξετάσεις ρουτίνας και συγκεκριμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής καθώς και κάποια εξειδικευμένα συμπληρώματα διατροφής θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα άτομα με ΗΕΩ, μειώνοντας την πιθανότητα κινδύνου απώλειας της κεντρικής όρασης. Η κατανάλωση ορισμένων τροφίμων μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Μελέτες έχουν δείξει ότι τρόφιμα πλούσια σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα βοηθούν στην υγεία των ματιών. Μελέτες συνδέουν την κατανάλωση αυτών των τροφίμων με μειωμένο κίνδυνο ΗΕΩ. Άλλα θρεπτικά συστατικά που βοηθούν στην υγεία των ματιών είναι η λουτεΐνη, η ζεαξανθίνη, ο ψευδάργυρος και βιταμίνες, όπως η C και η Ε. Τα άτομα που πάσχουν από ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) μπορεί να επωφεληθούν από ένα συγκεκριμένο μείγμα βιταμινών και μεταλλικών στοιχείων. Η λήψη αυτών των συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της ΗΕΩ. Για παράδειγμα, το Εθνικό Ινστιτούτο Ματιών των ΗΠΑ (National Eye Institute) δημοσιοποίησε τα ευρήματα της Μελέτης για την ΗΕΩ, την μελέτη ΑREDS. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής έδειξαν ότι υψηλές δόσεις αντιοξειδωτικών, όπως βιταμίνης C, βιταμίνης Ε, μαζί με ψευδάργυρο, σε συνδυασμό με λουτεΐνη και ζεαξανθίνη μείωσαν τον κίνδυνο απώλειας όρασης σε ασθενείς με προχωρημένη ΗΕΩ. Στην Ελληνική αγορά, είναι διαθέσιμα συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν αυτά τα συστατικά, βασιζόμενα σε μελέτες πάνω στην ΗΕΩ.

Αναφερόμενη στην εκστρατεία, η κα Μαρία Νισκοπούλου, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Υαλοειδούς Αμφιβληστροειδούς (GVRS), τόνισε σχετικά: «Η εκστρατεία “Βλέπω Όσα Αγαπώ” θα ενημερώσει το κοινό για μία πάθηση που μπορεί να έχει εξαιρετικά δυσμενή εξέλιξη για την όραση του ασθενούς. H ωχρά κηλίδα είναι η κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς, δηλαδή του νευρικού χιτώνα του ματιού, υπεύθυνη για την οξεία όραση, τα χρώματα και την πρόσληψη των περισσότερων οπτικών ερεθισμάτων.

Από τις πιο επιθετικές και συχνές παθήσεις που μπορεί να προσβάλλουν την ωχρά κηλίδα είναι η εκφύλισή της. Άτομα μεγαλύτερα των 50 ετών μπορεί ήδη να εμφανίζουν τα πρώτα σημάδια της νόσου, με την επίπτωση να αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας και να φτάνει το 25-50% στους 85χρονους, και το 50-100% στους 90χρονους ασθενείς. Στην Ελλάδα, υπολογίζουμε ότι υπάρχουν πάνω από 30.000 πάσχοντες από την υγρή μορφή της νόσου που είναι η πιο επιθετική μορφή και μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη τύφλωση, σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς την κατάλληλη αγωγή.

Με την επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσης, η επίπτωση της ηλικιακής εκφύλισης της ώχρας κηλίδας αυξάνεται και συμβαίνει στο πλαίσιο της «φυσιολογικής» γήρανσης του οργανισμού. Επομένως, όλοι οι παράγοντες που είναι γνωστό ότι «επιταχύνουν» αυτές τις διαδικασίες γήρανσης, όπως το κάπνισμα, η υψηλή χοληστερόλη και γενικά ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής, οδηγούν σε μεγαλύτερες πιθανότητες για την εμφάνιση ή την ταχύτερη εξέλιξη.

Ως πρόληψη, συστήνεται ο ετήσιος οφθαλμολογικός έλεγχος και η τακτική αυτο-εξέταση, ενώ μεγάλες επιστημονικές μελέτες (AREDS και AREDS II) έδειξαν ότι ασθενείς με μέτρια ηλικιακή εκφύλιση ξηρού τύπου στο ένα ή και στα δύο μάτια, ή προχωρημένη ξηρού ή υγρού τύπου στο ένα μόνο μάτι, μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου λαμβάνοντας καθημερινά έναν συνδυασμό αντιοξειδωτικών παραγόντων, βιταμινών και ψευδαργύρου.

Η συνηθέστερη μορφή θεραπείας στην «υγρού τύπου» Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς Κηλίδας συνίσταται στη χορήγηση φαρμάκων που σταματούν την ανάπτυξη των παθολογικών νεοαγγείων, τα οποία χορηγούνται με τη μορφή ενδοβόλβιων ενέσεων και απαιτούν τακτική παρακολούθηση και αγωγή».

Βλέπω όσα Αγαπώ: Εκστρατεία ενημέρωσης για την Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς Κηλίδας

Με στόχο την ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των πολιτών, σε θέματα που αφορούν στην Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς Κηλίδας (ΗΕΩ), στην καλύτερη κατανόηση, στη γνωστοποίηση των αιτίων της, αλλά και στην πρόληψη, στη διάγνωση και στην αντιμετώπιση της νόσου, η καμπάνια Βλέπω Όσα Αγαπώ, θα εμπλουτίσει τον τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό «αέρα».

Το μήνυμα επιδιώκει να παροτρύνει τους ασθενείς να επισκεφθούν έναν ειδικό Οφθαλμίατρο, να μιλήσουν για τα συμπτώματα που βιώνουν, ώστε, στη συνέχεια, να ενημερωθούν υπεύθυνα και να λάβουν τις κατάλληλες οδηγίες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου.