Τα οφέλη από την εφαρμογή ενός προγράμματος όπως το ΟΙΚΟΘΕΝ μπορεί να είναι πολλαπλά. Για τους ασθενείς, τους θεράποντες ιατρούς, τα ίδια τα νοσοκομεία, ακόμη και για το Σύστημα Υγείας, τα ταμεία του και την πολιτεία ευρύτερα. Όσα περιγράφει στο News4Health ο Μιχάλης Νικολάου, Επιστημονικά Υπεύθυνος της δράσης Οίκοθεν, Παθολόγος – Ογκολόγος, Επιμελητής Α’ στο ΓΑΟΝΑ «ο Αγ. Σάββας», όπου αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή το εν λόγω πρόγραμμα κατ’ οίκον χορήγησης θεραπείας σε ογκολογικούς ασθενείς του αντικαρκινικού νοσοκομείου, δεν αφήνουν καμία αμφιβολία.
Βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, ενίσχυση του έργου των ίδιων των Ογκολόγων-Παθολόγων, αλλά και της σχέσης με τους ίδιους τους θεραπευόμενους τους, εξοικονόμηση πόρων για τα νοσοκομεία, που θα αναβαθμίσουν και τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους, αλλά και για το ίδιο το Σύστημα Υγείας.
Αυτό όμως που μας επιτρέπει, μέσα από όσα μας περιγράφει ο κ. Νικολάου, είναι να ρίξουμε μια ματιά στο μέλλον της σχέσης των ασθενών με το σύστημα υγείας, τα νοσοκομεία και τους επαγγελματίες υγείας. Ένα μέλλον που ξεπερνά κάθε εμπόδιο, προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες υγείας και βάζει ουσιαστικά στο επίκεντρο τον ασθενή.
Το ΟΙΚΟΘΕΝ 1, η πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος, αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή στην Α’ Παθολογική Κλινική του ΓΑΟΝΑ «ο Αγ. Σάββας». Για την ενεργοποίηση της απαιτείται Υπουργική Απόφαση, που αναμένεται να εκδοθεί το επόμενο διάστημα. Στόχος είναι να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για την ευρεία εφαρμογή του προγράμματος Hospital@Home.
- Δρα Νικολάου, τι μπορεί να σημαίνει για ένα νοσοκομείο και την παροχή φροντίδας που παρέχει η εφαρμογή ενός προγράμματος κατ’ οίκον χορήγησης θεραπείας; Ειδικά όταν μιλάμε για ένα αντικαρκινικό νοσοκομείο όπως ο «Αγ. Σάββας» και για ογκολογικούς ασθενείς;
Πριν απαντήσει κανείς στο ερώτημα αυτό πρέπει να πάει ένα βήμα πίσω και να αναφέρει πως το Οίκοθεν είναι ένα καλοσχεδιασμένο πρόγραμμα το οποίο αποδίδει οφέλη σε όλα τα επίπεδα. Στο επίπεδο των νοσοκομείων, στο επίπεδο των ασθενών, στο επίπεδο των γιατρών αλλά και στο επίπεδο της πολιτείας και αυτό θα προσπαθήσω να σας αναπτύξω.
Με το Οίκοθεν , το νοσοκομείο θα μπορέσει να προσφέρει τις πλέον ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, με διεθνή στάνταρντ, καθώς στο σχεδιασμό του προγράμματος έχουν ληφθεί και έχουν αξιοποιηθεί οι διεθνείς καλές πρακτικές. Έτσι, με τα πλέον αξιόπιστα, σοβαρά και αυστηρά πρότυπα θα μπορέσει το νοσοκομείο να προσφέρει τις ποιοτικότερες υπηρεσίες, που αυτή τη στιγμή όχι μόνο ως νοσοκομείο αλλά και ως χώρα δεν παρέχουμε.
Επιπλέον, το νοσοκομείο θα μπορέσει να αποδεσμεύσει με αυτό τον τρόπο θέσεις για να προσδεθούν νέοι ασθενείς. Αυτό είναι σημαντικό γιατί ο καρκίνος έχει και θα έχει αυξητική τάση τα επόμενα χρόνια. Είναι μία νοσολογική οντότητα που αυξάνεται παγκοσμίως, αφού συμβαδίζει με την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης των ανθρώπων. Δηλαδή, όσο περισσότερο ζούμε τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες, σε κάθε έναν από εμάς που ζούμε περισσότερο, να εμφανίσουμε καρκίνο.
Με το πρόγραμμα Οίκοθεν λοιπόν δημιουργούνται νέες θέσεις για ασθενείς, ελαττώνοντας τις αναμονές στα δημόσια νοσοκομεία.
Σκεφτείτε ότι οι διαστάσεις του νοσοκομείου είναι συγκεκριμένες «από τη μια μεριά του τοίχου έως την άλλη». Αυτός ο χώρος δεν συστέλλεται ούτε διαστέλλεται. Όταν όμως οι υπηρεσίες του νοσοκομείου χορηγούνται εκτός των τειχών του, αποδεσμεύεις χώρο για την εξυπηρέτηση περισσότερων ασθενών.
- Καταλαβαίνουμε πως με ένα τέτοιο πρόγραμμα θα έχετε τη δυνατότητα να προσφέρεται ταχύτερα υπηρεσίες υγείας σε περισσότερους ασθενείς. Αλλά τι επιπλέον θα σημαίνει για εσάς, τους θεράποντες ιατρούς, η εφαρμογή ενός προγράμματος όπως το ΟΙΚΟΘΕΝ;
Το Οίκοθεν είναι εξόχως ασθενοκεντρικό πρόγραμμα. Ωστόσο αποκομίζει πολλά οφέλη και για τους γιατρούς. Μας δίνει τη δυνατότητα να έρθουμε πιο κοντά στον ασθενή. Να αντιληφθούμε μέρος του προβλήματος του, να «περπατήσουμε στα παπούτσια του», τρόπων τινά. Άρα έχουμε μία σφαιρικότερή γνώση και γνώμη για τον ασθενή μας και τον φροντιστή του. Μπορούμε να έχουμε μία επίβλεψη του χώρου που ζει ο ασθενής.
Μπορούμε να εξασφαλίσουμε ποιοτικότερες υπηρεσίες, μπορούμε να «δέσουμε» τα φάρμακα πάνω στους γιατρούς και την ειδικότητα. Το τελευταίο σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς τα ογκολογικά φάρμακα είναι θεραπείες που χρειάζονται ειδικούς χειρισμούς και ο γιατρός που τα χορηγεί θα πρέπει να γνωρίζει και να μπορεί να διαχειριστεί τόσο αυτά όσο και τις παρενέργειες τους, κάτι στο οποίο μπορεί να ανταπεξέλθει μόνο ο Παθολόγος-Ογκολόγος.
Άρα με αυτή την δράση, ο οποία είναι «κλειδωμένη» στην ειδικότητα της Παθολογικής Ογκολογίας εξασφαλίζονται μελλοντικά νέες θέσεις εργασίας για τους Παθολόγους-Ογκολόγους, ποιοτική εργασία και ποιοτική σχέση με τον ασθενή.
- Αυτή η νέα διαδικασία ποιους ασθενείς και ποια ογκολογικά φάρμακα θα αφορά;
Αυτή τη στιγμή το Οίκοθεν αφορά στους ογκολογικούς ασθενείς που λαμβάνουν αγωγή με δύο μεγάλες θεραπευτικές κατηγορίες τις ανοσοθεραπείες και τους βιολογικούς παράγοντες.
Το πρόγραμμα αυτό δεν έχει συμπεριλάβει καθόλου τη χημειοθεραπεία, διότι ως φαρμακευτική κατηγορία έχει άμεση τοξικότητα, με αποτέλεσμα να πρέπει να χορηγείται σε ένα πιο ασφαλές περιβάλλον, όπως είναι το νοσοκομειακό περιβάλλον. Η ανοσοθεραπεία και οι βιολογικοί παράγοντες είναι φάρμακα τα οποία έχουν ήπιο προφίλ τοξικότητας και μπορούν να «βγουν» από το στενό πλαίσιο του νοσοκομείου και να χορηγηθούν στο σπίτι του ασθενούς.
- Οπότε στο πλαίσιο της νέας διαδικασίας, αντί να λαμβάνει τη θεραπεία ο ασθενής στο νοσοκομεία, θα έρχεται η θεραπεία στο σπίτι. Συνοδεία γιατρού;
Η θεραπεία θα «έρχεται» στο σπίτι του ασθενούς συνοδεία του ειδικευμένου Παθολόγου- Ογκολόγου και ομάδας νοσηλευτών.
Όσο αφορά τους νοσηλευτές θα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα και αυστηρά κριτήρια, μεταξύ αυτών να έχουν τουλάχιστον 3ετή εμπειρία εργασίας μέσα σε Ογκολογική Κλινική ή Τμήμα που χορηγεί Χημειοθεραπείες, έτσι ώστε να κάνουν εύκολα φλεβοκεντήσεις και να έχουν βαθιά γνώση των αρχών τη Ογκολογίας, μιας και επρόκειτο για ασθενείς που χρήζουν ιδιαίτερης διαχείρισης.
Πρέπει να είσαι «δίπλα τους», να τους ακούσεις, συχνά είναι ψυχολογικά και συναισθηματικά επιβαρυμένοι, οπότε οποίος τους προσεγγίζει πρέπει να έχει γνώση της κατάστασης που βρίσκονται και των ιδιαίτερων αναγκών τους. Όταν κάποιος σε βάζει στο σπίτι του σε εμπιστεύεται, οπότε εμείς οφείλουμε να βγάλουμε τα καλύτερά μας στελέχη σε αυτή τη δράση και τα νοσοκομεία μας βρίθουν από άξιους και ικανούς νοσηλευτές. Όλα αυτά έχουν αξιολογηθεί, έχουν μπει αυστηρά κριτήρια, όπως για παράδειγμα η ομάδα που θα βγει έξω θα πρέπει να έχει γνώσεις επείγουσας ιατρικής και άλλα πολλά τα οποία δεν θα ήταν λειτουργικό να σας τα περιγράψω αυτή τη στιγμή.
Εμείς ως Αντικαρκινικό Νοσοκομείο «Άγιος Σάββας», έχουμε ήδη ανεπτυγμένο Τμήμα Κατ’ οίκον Νοσηλείας χωρίς ωστόσο να υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης θεραπειών στην παρούσα φάση. Από την άλλη όμως ως νοσοκομείο έχουμε αποκομίσει μία τεράστια εμπειρία βάση της οποίας καταφέραμε και αναπτύξαμε το Οίκοθεν.
Θα αφορά λοιπόν ασθενείς που ολοκλήρωσαν το στάδιο της θεραπείας τους με τη χημειοθεραπεία και έχουν περάσει στο στάδιο της συντήρησης, με ανοσοθεραπεία ή βιολογικό παράγοντα. Για ακόμη μεγαλύτερη ασφάλεια για τον ασθενή ορίσαμε ότι η πρόσδεση με το πρόγραμμα Οίκοθεν θα πραγματοποιείται μετά την 3η θεραπεία με ανοσοθεραπεία ή βιολογικό παράγοντα.
Ένας από τους στόχους μας είναι να μπορέσει ο ασθενής να δεθεί με το γιατρό του. Οι θεραπείες που χορηγούμε συνήθως είναι επαναλαμβανόμενες ανά τρεις εβδομάδες. Έτσι πραγματοποιώντας τις τρείς πρώτες θεραπείες στο νοσοκομείο, δίνεται αρκετός χρόνος και η δυνατότητα στον ασθενή να αναπτύξει την εμπιστοσύνη με τον γιατρό του – θεράποντα και αποκτά επίσης και γνώση του νοσοκομείου, τους χώρους του, τα επείγοντα, την κλινική, τα εργαστήρια κοκ. Μάλιστα, θα μπορεί ο ασθενής ανά πάσα στιγμή να επιλέξει και να αλλάξει ενδεχομένως τον τόπο χορήγησης από το σπίτι στο νοσοκομείο αλλά και το αντίθετο.
Επιπλέον, αυτές οι 3 χορηγήσεις στο χώρο του νοσοκομείου είναι σημαντικές για να εξασφαλίσουμε ότι ο ασθενής δεν θα εμφανίσει αλλεργία στο φάρμακο. Άρα, ο ασθενής θα λαμβάνει τη θεραπεία συντήρησης στο σπίτι του, από την 4η δόση και μετά.
- Ποια είναι τα βασικότερα εμπόδια που έπρεπε να ξεπεραστούν;
Η χώρα μας παραδοσιακά είναι μία χώρα που δύσκολα κάνει τομές. Θα την παρομοίαζα με ένα «δυσκίνητο καράβι», επομένως αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα, ωστόσο, το θετικό με το Οίκοθεν είναι ότι άμεσα, όλες οι εμπλεκόμενες πλευρές το πίστεψαν και έχουν βοηθήσει προς την κατεύθυνση της πραγματοποίησής του, το Υπουργείο Υγείας, οι σύλλογοι ασθενών, οι γιατροί, η πολιτεία και οι φαρμακευτικές εταιρείες, έχουν σταθεί θετικός αρωγός σε αυτή την προσπάθεια και όχι εμπόδιο.
Εάν θα έπρεπε να αναγνωρίσω και να αναφέρω ένα πρόβλημα ως το μεγαλύτερο εμπόδιο αυτό θα ήταν η έλλειψη νομοθεσίας πάνω στην οποία θα μπορούσε να στηθεί το Οίκοθεν, την οποία και διαμορφώνουμε. Ένα ακόμη εμπόδιο, ωστόσο μικρότερο του πρώτου, είναι το οικονομικό, δηλαδή το πως θα βρεθούν και θα εξασφαλιστούν οι πόροι γιατί το πρόγραμμα.
Το Οίκοθεν αναπτύσσεται σε 3 κατηγορίες το:
ΟΙΚΟΘΕΝ 1, που αποτελεί τον πιλότο, δηλαδή το μέρος του σχεδίου που θα «τρέξει» μέσα στο τμήμα μας την ‘Α Παθολογική Ογκολογική Κλινική του Αγίου Σάββα
ΟΙΚΟΘΕΝ 2, που θα αφορά και τις δύο Παθολογικές Ογκολογικές Κλινικές του νοσοκομείου μας και άρα την ολότητά του και
ΟΙΚΟΘΕΝ 3, που αναφέρεται στην εφαρμογή του προγράμματος ογκολογικής χορήγησης θεραπειών σε Εθνικό επίπεδο.
Δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο σχετικός σχεδιασμός σε εθνικό επίπεδο μέχρι στιγμής. Εμείς έχουμε ένα έτοιμο πρόγραμμα για όλη την Ελλάδα, δηλαδή είναι σαν να σχεδιάσαμε κατ' αναλογία το αντίστοιχο ΕΚΑΒ της ογκολογικής θεραπείας.
Βέβαια, το Οίκοθεν μπορεί να εφαρμοστεί σε όλη την επικράτεια, σε συγκεκριμένα ωστόσο νοσοκομεία γιατί δεν μπορούν όλα τα νοσηλευτικά ιδρύματα να εκπληρώσουν τα υψηλά κριτήρια που έχουμε θέσει. Για παράδειγμα, δεν διαθέτουν όλα τα νοσοκομεία ογκολογικές κλινικές ή υπάρχουν περιφερειακά νοσοκομεία εξαιρετικά υποστελεχωμένα. Η ανάπτυξη της δράσης σε ένα τέτοιο νοσοκομείο θα δημιουργούσε ενδεχομένως πρόβλημα για την εξασφάλιση ποιοτικών υπηρεσιών υγείας για τους ασθενείς. Στόχος μας είναι όλοι οι ασθενείς να παραμείνουν στο σπίτι τους ώστε να υπάρξει μια ομαλή επανακοινωνικοποίηση τους μετά την εμφάνιση και αντιμετώπιση του καρκίνου.
Χωρίς Παθολόγο Ογκολόγο πως όμως να πάει η θεραπεία στο σπίτι του ασθενούς, πως θα χορηγηθεί και πως θα αντιμετωπιστούν οι παρενέργειες αυτής εάν τυχών υπάρξει;
Πρόκειται για μια σοβαρή δράση, η οποία έχει αξιολογηθεί σε όλη της την έκταση, ενώ έχουν τεθεί και ποσοτικά αλλά και ποιοτικά κριτήρια σε κάθε βήμα. Ο δικός μας σχεδιασμός αφορά τους Ογκολογικούς ασθενείς, ωστόσο μπορεί κανείς πολύ εύκολα να πάρει όσα εμείς γράψαμε και μελετήσαμε και να τα προσαρμόσει σε άλλες ιατρικές ειδικότητες και άλλες κατηγορίες ασθενών πέραν των ογκολογικών, καθώς υπάρχουν κοινά σημεία στην ιατρική.
Τόσο ο καρκίνος όσο και άλλα νοσήματα λόγω των φαρμάκων που πλέον ως επιστήμονες έχουμε, έχουν μετατραπεί σε «χρόνια νοσήματα» και «απαιτούν» μια στενή «σχέση ζωής» του ασθενούς με το νοσηλευτικό ίδρυμα έμψυχο και άψυχο. Άρα εάν ζητάτε τη γνώμη μου, είναι πως όντως, μπορεί να «ανοίξει». Μπορούν να μπουν κι άλλες ιατρικές ειδικότητες και άλλες ιατρικές παθήσεις και άλλα, μη ογκολογικά φάρμακα. Οι γιατροί των υπολοίπων ειδικοτήτων είναι αυτοί που θα κρίνουν αν μπορούν να δοθούν οι θεραπείες τους έξω από τα νοσοκομειακά κτηριακά πλαίσια με ασφάλεια και ποιότητα. Από ότι προσωπικά γνωρίζω έχει γίνει ήδη σπουδή πάνω στο Οίκοθεν και για άλλες ειδικότητες.
- Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που καθιστούν τους ογκολογικούς ασθενείς, αλλά ειδικά τον Αγ. Σάββα, το κατάλληλο νοσοκομείο για την έναρξη εφαρμογής ενός τέτοιου προγράμματος;
Αυτή τη στιγμή κάποια από τα καινούρια ογκολογικά φάρμακα τα οποία διαθέτουμε δημιουργούν πολλές και καλές θεραπευτικές «γέφυρες» στους ασθενείς μας, διαμορφώνοντας ένα σενάριο κατά το οποίο ο ασθενής μας θα λάβει χημειοθεραπεία και μετά για ένα διάστημα θα πρέπει ή θα μπορούσε να κάνει συντήρηση με βιολογικούς παράγοντες ή ανοσοθεραπεία.
Αυτό το διάστημα της συντήρησης, που εμείς το ονομάζουμε maintenance, όταν δηλαδή σταθεροποιηθεί η νόσος, μπορεί να λάβει τη θεραπεία του έξω από το νοσοκομείο, αποδεσμεύοντας χώρους και πόρους.
Θα μπορεί να τις κάνει στο σπίτι ή αργότερα στη δουλειά του ή ακόμη και στις διακοπές του, διαμορφώνοντας έτσι εξαιρετικές προοπτικές για ανάπτυξη στη χώρα μας «τουρισμού υγείας». Θα μπορούσε για παράδειγμα μια Γερμανίδα με ιάσιμο ή μεταστατικό καρκίνο του μαστού, να έρθει στην Αθηναϊκή Ριβιέρα να πραγματοποιήσει καλοκαιρινές διακοπές τριών μηνών χωρίς να παραλείψει τη θεραπεία της.
Σήμερα έχουμε πολλές και καλές θεραπείες οι οποίες δημιουργούν μεγάλα διαστήματα σταθερότητας της νόσου, και πάμε να τα εκμεταλλευτούμε αυτά τα διαστήματα, ενώ σε πρώιμους καρκίνους έχουμε επιτύχει την ίαση.
- Άρα είναι ακριβώς τα χαρακτηριστικά των ογκολογικών ασθενών που τους καθιστούν ιδανική κατηγορία ασθενών για να ξεκινήσει η εφαρμογή του εν λόγω προγράμματος και καθιστούν και το «κέρδος» μεγαλύτερο;
Έτσι είναι. Δεν αποκλείουμε βέβαια το γεγονός ότι υπάρχει κέρδος και σε άλλες παθήσεις τις οποίες οι ανάλογες ιατρικές ειδικότητες πρέπει να τις υποδείξουνε. Για παράδειγμα υπάρχουν παιδιατρικά νοσήματα που απαιτούν μια θεραπευτική περιοδικότητα, την οποία κανείς μπορεί να την «βγάλει» στο σπίτι γιατί το νοσοκομείο είναι «πεδίο λοιμώξεων». Με την Covid-19 λοίμωξη πολλές θεραπείες ογκολογικών ασθενών χάθηκαν.
Το Οίκοθεν αναπτύχθηκε σαν πρόγραμμα μέσα στην πανδημία γιατί αφουγκραστήκαμε την ανάγκη που έχουν οι ασθενείς να πραγματοποιήσουν την θεραπεία με ασφάλεια.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε και το όφελος για την πολιτεία με την οικονομία κλίμακας. Μέσομακροπρόθεσμα τα σημαντικά, ακριβά, ογκολογικά φάρμακα θα διαλύονται σε συγκεκριμένα νοσοκομεία, θα υπάρχει αυστηρή επιτήρηση, σωστότερος καταμερισμός των διαθέσιμων ποσοτήτων, χωρίς να πετιόνται ποσότητες φαρμάκων.
Άρα, εξοικονομούμε πόρους για το ΕΣΥ, για το κράτος και την πολιτεία και ελέγχουμε τις ροές των ογκολογικών φαρμάκων καλύτερα. Μάλιστα, κάποια από τα νοσοκομεία της Αττικής, που θα συμβάλλουν στην προπαρασκευή των φαρμάκων σε «προς χρήση για τον άνθρωπο» μορφή, και μπορεί να είναι τα Αντικαρκινικά – Ογκολογικά και κάποια από τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία θα μπορούσαν να τοποθετηθούν ηλεκτρονικοί αυτόματοι βραχίονες διάλυσης φαρμάκων με ειδικό ανθρωπόμορφο ρομποτικό βραχίονα, που λειτουργεί χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Άρα, για παράδειγμα δεν θα εκτίθεται κανείς εργαζόμενος στις αναθυμιάσεις της σύστασης των ογκολογικών φαρμάκων και δεν θα θέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο.
Η αλήθεια είναι πως μπορεί κανείς να αναφέρει ακόμη περισσότερα οφέλη του προγράμματος Οίκοθεν ίσως μικρότερης αξίας ή επίπτωσης των προαναφερθέντων καθώς και λεπτομέρειες αυτού που όμως καθόλου δεν θα βοηθούσε κάτι τέτοιό στη σημερινή μας συζήτηση. Κλείνοντας είναι σημαντικό να αναφέρω πως τίποτε από όλα τα ανωτέρω δεν θα είχαν συντελεστεί εάν για την ιδέα αυτή δεν είχε (συν)εργαστεί μία πολυάριθμη ομάδα και όλως ιδιαιτέρως η διοικήτρια του Νοσοκομείου Άγιος Σάββας Όλγα Μπαλαούρα που έχε συνεισφέρει τα μέγιστα με τις γνώσεις της.
