Συγκεκριμένα, σύμφωνα με σχετική μελέτη του 2023 υπήρξε ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό μεταγεννητικών καταστάσεων που επιμένουν να απασχολούν τις γυναίκες μήνες ή ακόμα και χρόνια μετά τη γέννηση ενός παιδιού.
Κατά τους ειδικούς μολονότι πολλές από τις παθήσεις που προκύπτουν προκαλούν σημαντική ταλαιπωρία στην καθημερινή ζωή των γυναικών, τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά, αυτές δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό υποτιμώνται, δεν αναγνωρίζονται και υποδηλώνονται.
Τι είναι η επιλόχειος φροντίδα;
Η επιλόχεια (ή μεταγεννητική) φροντίδα αφορά τους πρώτους κρίσιμους μήνες μετά τον τοκετό. Συνήθως το διάστημα αυτό κυμαίνεται από έξι έως οκτώ εβδομάδες. Ωστόσο τα συμπτώματα και οι αλλαγές που εμφανίζονται αυτή την περίοδο μπορεί τελικά να διαρκέσουν πολύ περισσότερο.
Ορισμένες αλλαγές είναι σωματικές - για παράδειγμα, διόγκωση των μαστών και κολπική αιμορραγία και άλλες συμβαίνουν λόγω των ορμονικών αλλαγών. Καθώς ο τοκετός αποτελεί μια σημαντική σωματική και συναισθηματική πρόκληση, το πρώτο διάστημα προσαρμογής για τις νέες μητέρες είναι πραγματικά απίστευτα απαιτητικό.
Το χρονοδιάγραμμα μιας κρίσιμης περιόδου
Η αλήθεια είναι ότι η μεταγεννητική ανάρρωσή -όπως και η εγκυμοσύνη- είναι μοναδική για κάθε γυναίκα. Με την έννοια αυτή, δεν υπάρχει ένα ενιαίο χρονοδιάγραμμα ωστόσο η συντριπτική πλειονότητα των γυναικών θα βιώσει μια σειρά σωματικών και συναισθηματικών καταστάσεων.
Η μήτρα ξεκινά να συρρικνώνεται ξανά στο συνηθισμένο της μέγεθος και αυτό προκαλεί κράμπες και κολπική αιμορραγία.
Οι ορμονικές αλλαγές μπορεί επίσης να προκαλέσουν συμπτώματα όπως εξάψεις, εναλλαγές στη διάθεσή και πονοκεφάλους.
Το στήθος καθώς προετοιμάζεται για την παραγωγή γάλακτος, πρήζεται και μπορεί να πονάει.
Μετά από κολπικό τοκετό, είναι συχνό φαινόμενο ο πόνος στην περιοχή του περίνεου καθώς έως και το 70% των γυναικών βιώνουν κάποιο βαθμό κολπικής ρήξης κατά τη διάρκεια του τοκετού.
Οι γυναίκες που γέννησαν με καισαρική τομή για κάποιες μέρες θα αισθάνονται πόνο και αίσθημα τραβήγματος γύρω από το σημείο της τομής.
Οι περισσότερες γυναίκες επιπλέον θα παρατηρήσουν πρήξιμο καθώς το σώμα μπαίνει στην διαδικασία να απομακρύνει τα επιπλέον υγρά που συσσωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Το πρήξιμο φυσιολογικά ξεκινά να βαίνει μειούμενο μια εβδομάδα μετά τον τοκετό. Όταν ωστόσο συνοδεύεται από συμπτώματα όπως πόνος στο στήθος και δυσκολία στην αναπνοή, μπορεί να είναι σημάδι για κάτι πιο σοβαρό.
Ο ίδιος ο τοκετός αλλά και οι αυξημένες ανάγκες φροντίδας του νεογέννητου, συνήθως δημιουργούν το πρώτο διάστημα συνθήκες εξάντλησης για τις μητέρες. Η αίσθηση έντονης κόπωσης είναι φυσιολογική και αναμενόμενη όπως και η παραίνεση για ξεκούραση σε κάθε ευκαιρία που προκύπτει μέσα στην μέρα.
Τα τρία στάδια ανάρρωσης μετά τον τοκετό
Οι επαγγελματίες υγείας χωρίζουν την περίοδο μετά τον τοκετό σε τρεις φάσεις: την οξεία, την υποξεία και την ύστερη.
- Οξεία φάση: Είναι οι πρώτες έξι έως δώδεκα ώρες μετά τον τοκετό. Το διάστημα αυτό παραμένει κρίσιμο καθώς είναι πιθανό να προκύψουν επείγουσες ιατρικές καταστάσεις όπως εκλαμψία ή αιμορραγία.
- Υποξεία φάση: Ξεκινά περίπου 24 ώρες μετά τη γέννηση του παιδιού και διαρκεί δύο έως έξι εβδομάδες. Το σώμα της μητέρας εξακολουθεί να εργάζεται ώστε να επανέλθει σε φυσιολογικούς ρυθμούς όμως πλέον είναι λιγότερο πιθανό να προκύψει μια επείγουσα ιατρική κατάσταση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι θεράποντες ελέγχουν συχνότερα συμπτώματα που ενδεχομένως παραπέμπουν σε μυοκαρδιοπάθεια, επιλόχειο κατάθλιψη και διαταραχές του ουροποιητικού.
- Ύστερη φάση: Διαρκεί από έξι εβδομάδες έως και έξι μήνες μετά τον τοκετό. Οι αλλαγές κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης είναι σταδιακές και συνίστανται κυρίως στο ότι οι μύες και οι ιστοί του σώματος επιστρέφουν στην κατάσταση που ήταν πριν από την εγκυμοσύνη. Συχνά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν αφορούν σε δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους, επώδυνη σεξουαλική επαφή και πρόπτωση της μήτρας.
Τα αναμενόμενα συμπτώματα μετά τον τοκετό
Τι πρέπει λοιπόν να αναμένει ότι θα αντιμετωπίσει μια γυναίκα τις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό;
Σωματικά συμπτώματα
- Πόνος στο περίνεο: Το περίνεο είναι ο χώρος μεταξύ του κόλπου και του πρωκτού. Αυτή η περιοχή τεντώνεται, και μερικές φορές σχίζεται, κατά την διάρκεια κολπικού τοκετού. Ολόκληρη η περιοχή μπορεί να παραμείνει πρησμένη, ευαίσθητη και επώδυνη στην επαφή ακόμα και εβδομάδες μετά την γέννηση.
- Κολπικές εκκρίσεις: Λόχεια είναι το όνομα για την κολπική αιμορραγία που προκύπτει μετά τον τοκετό ακόμα κι αν αυτός έγινε με καισαρική τομή. Οι εκκρίσεις αρχικά έχουν κόκκινο χρώμα που σταδιακά αλλάζει σε ανοιχτόχρωμο καφέ. Η όλη διαδικασία μπορεί να διαρκέσει έως και έξι εβδομάδες.
- Περιέλιξη της μήτρας: Είναι ο ιατρικός όρος για τη συρρίκνωση της μήτρας στο μέγεθός που είχε πριν από την εγκυμοσύνη. Ξεκινά σχεδόν αμέσως μετά τη γέννηση του μωρού. Συνοδεύεται από κράμπες και πόνους που είναι συχνά εντονότεροι κατά τη διάρκεια του θηλασμού.
- Διόγκωση στήθους και πόνος στη θηλή: Οι μαστοί συνήθως είναι πρησμένοι για λίγες ημέρες ή περισσότερο αν η μητέρα θηλάζει. Σε αυτή τη φάση είναι χρήσιμη και η κατεύθυνση που μπορεί να δώσει ένας σύμβουλος θηλασμού καθώς είναι πολύ συχνό το φαινόμενο των τραυματισμένων θηλών ενώ μητέρα και νεογνό προσπαθούν να εδραιώσουν τον θηλασμό.
- Εφίδρωση: Οι ορμόνες αλλάζουν δραματικά σχεδόν αμέσως μετά τον τοκετό. Είναι σύνηθες οι νέες μητέρες να ιδρώνουν περισσότερο, ειδικά τη νύχτα. Είναι ένα φυσιολογικό σύμπτωμα που πρέπει να υποχωρήσει μέσα σε μία ή δύο εβδομάδες.
- Δυσκοιλιότητα: Η επισκληρίδιος συχνά επιβραδύνει την λειτουργία του εντέρου. Κάποιο ήπιο καθαρτικό που θα συστήσει ο γιατρός είναι συνήθως αρκετή βοήθεια. Σε αυτή την περίοδο είναι εξίσου συχνό φαινόμενο και η δημιουργία αιμορροΐδων που αργότερα υποχωρούν.
- Καισαρική τομή: Το δέρμα θα χρειαστεί έως και 10 ημέρες για να επουλωθεί στο σημείο της τομής. Τα βαθύτερα ράμματα μπορεί να απαιτήσουν διάστημα ακόμα και 12 εβδομάδων.
- Τριχόπτωση: Η απώλεια μαλλιών είναι συχνό φαινόμενο κατά την περίοδο μετά τον τοκετό, κυρίως λόγω των ορμονικών αλλαγών του σώματος.
Ψυχικά συμπτώματα
- Baby blues: Είναι ο όρος που περιγράφει συναισθήματα στενοχώριας και ξαφνικά κλάματα χωρίς προφανή σοβαρή αιτία. Η δυσθυμία αυτή τείνει να υποχωρεί μετά το πέρας των πρώτων εβδομάδων.
- Επιλόχειος κατάθλιψη: Προκαλεί ακραία θλίψη και απόγνωση τις εβδομάδες και τους μήνες μετά τον τοκετό. Σε αντίθεση με τα baby blues, δεν υποχωρεί. Είναι μια επείγουσα ιατρική κατάσταση που συχνά απαιτεί φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία.
- Άγχος: Η υπερβολική ανησυχία που εμφανίζεται μετά την απόκτηση ενός μωρού ονομάζεται επιλόχειο άγχος. Μπορεί να συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως αϋπνία ή αίσθημα παλμών. Η επιλόχεια κατάθλιψη και το επιλόχειο άγχος μπορεί να προκύψουν ταυτόχρονα.
Τα συμπτώματα που χρειάζονται προσοχή
- Έντονη κολπική αιμορραγία που δεν υποχωρεί καθώς οι μέρες περνάνε.
- Πήγματα αίματος με μεγάλο μέγεθος και συχνότητα.
- Πυρετός υψηλότερος από 38 βαθμούς Κελσίου.
- Πόνοι που δεν υποχωρούν.
- Δύσοσμες κολπικές εκκρίσεις.
- Πόνος στα πόδια ή τους αστραγάλους, ειδικά όταν συνοδεύεται με πρήξιμο.
- Πύον ή αίμα γύρω από την καισαρική τομή.
- Ζαλάδες ή αλλαγές στην όρασή.
- Δυνατοί, επίμονοι πονοκέφαλοι.
- Πόνοι στο στήθος ή δύσπνοια.
Οι συμβουλές των ειδικών
Η ανάπαυση είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ανάκαμψης του σώματος μετά τον τοκετό αν και η αλήθεια είναι ότι σε αυτή την χρονική περίοδο είναι εύκολο να μιλάμε για ξεκούραση της μητέρας ωστόσο συχνά δεν είναι και τόσο ρεαλιστικό.
Εκτός από την ξεκούραση, οι επαγγελματίες υγείας δίνουν και κάποιες επιπλέον κατευθύνσεις για την προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας της λεχώνας.
- Διατροφή: Προσπαθήστε να πίνετε πολύ νερό και να καταναλώνετε υγιεινές τροφές όπως άπαχη πρωτεΐνη, φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως.
- Περιορισμός της σωματικής δραστηριότητας: Μην βιαστείτε να επιστρέψετε σε μια ρουτίνα άσκησης ακόμα και αισθάνεστε καλά, λένε οι γιατροί. Οι περισσότερες γυναίκες μπορούν να περπατούν ή να κάνουν απλές διατάσεις λίγες μέρες μετά τον τοκετό. Στην περίπτωση καισαρικής τομής, μπορεί να χρειαστεί ένα μικρό επιπλέον διάστημα. Όταν εν τέλει ξεκινήσετε να αθλείστε ξανά, θυμηθείτε ότι η επαναφορά πρέπει να γίνει με ήπιο ρυθμό.
- Υποστήριξη της ψυχικής υγείας: Μη φοβάστε να ζητήσετε βοήθεια εάν νιώθετε ευάλωτοι συναισθηματικά ή ψυχικά. Η περίοδος μετά τον τοκετό μπορεί να είναι προκλητική με πολλούς τρόπους. Εάν αισθάνεστε λυπημένες, ανήσυχες ή αγχωμένες, μιλήστε με έναν φίλο, το σύντροφό σας ή τον γιατρό σας.
