Σύνθετη και πολυεπίπεδη, η εξατομικευμένη ιατρική φροντίδα δεν αφορά απλά στη χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας και διαγνωστικών τεστ στον κάθε ασθενή. Πρόκειται για μια εξατομικευμένη προσέγγιση υγείας, που προκειμένου να είναι βιώσιμη θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τόσο τους πόρους μιας χώρας, τις οικονομικές δυνατότητες μιας κοινωνίας, αλλά και τη νοοτροπία και τα χαρακτηριστικά των κατοίκων της. Δομείται από διάφορα «υλικά», που εν τέλει απαρτίζουν το ταξίδι του ασθενή, του ατόμου στο σύστημα υγείας.
«Μιλάμε για ένα σύστημα υγείας που προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου και δεν προσεγγίζει τη παρεχόμενη φροντίδα από την οπτική της νόσου», διευκρινίζει μιλώντας στο News4Health ο Καθηγητής Healthcare & Public Health, στο Πανεπιστήμιο του Leiden, Nick Guldemond PhD DSc.
Σε συνέντευξη που μας παραχώρησε, μετά την παρουσία του στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, ο Dr Guldemond ξεκαθαρίζει πως σε αυτή την προσέγγιση, στην οποία καίρια είναι η συμμετοχή τόσο του επιστημονικού προσωπικού όσο και όσων σχεδιάζουν τις πολιτικές και το χρηματοδοτούν, δημιουργείται οικονομικός χώρος για να αξιοποιηθούν οι πόροι σε πιο απαιτητικά ιατρικά πεδία, υιοθετώντας στο μέγιστο δυνατό την καινοτομία. Μπορεί τελικώς και να συμβάλει στη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης
Αρκεί, βέβαια το ίδιο το σύστημα υγείας να καταστεί πιο αποτελεσματικό. Για να γίνει, δε, σωστά θα πρέπει να γίνει με «ελληνικό τρόπο» σημειώνει, προσθέτοντας πως ο ανθρώπινος παράγοντας είναι «κλειδί» για την απόδοση του συστήματος. Κάθε σύστημα υγείας είναι αντανάκλαση της κοινωνίας, της χώρας του, μας αναφέρει και μας περιγράφει τα αντι-παραδείγματα του Κουρασάο και της Μ. Ανατολής.
Το ζήτημα είναι πως «παντρεύεις» την καινοτομία και τις τελευταίες εξελίξεις στην ιατρική και τις θεραπευτικές προσεγγίσεις με τις τοπικές ανάγκες, στο πλαίσιο ενός ελληνικού συστήματος υγείας και της ελληνικής κοινωνίας, κατά τον καθηγητή.
- Δρ. Guldemond, αν και η εξατομικευμένη ιατρική φροντίδα βρίσκεται στο επίκεντρο συζητήσεων τα τελευταία χρόνια, νομίζω ότι ο ορισμός της διαφεύγει σε πολλούς ή κάθε ένας μπορεί να έχει μια διαφορετική της ερμηνεία. Τι συνιστά τελικά εξατομικευμένη ιατρική φροντίδα;
Όντως, αν μιλήσεις σε διαφορετικούς ειδικούς όλοι έχουν τη δική τους προσέγγιση στην ερμηνεία της εξατομικευμένης ιατρικής φροντίδας. Οι ογκολόγοι, για παράδειγμα, έχουν διαφορετική οπτική στο θέμα από τον φορέα που αποζημιώνει τις υπηρεσίες ή ακόμη και από νοσηλεύτριες ή κοινωνικούς λειτουργούς. Βάζοντας όμως το άτομο στο επίκεντρο, κοιτώντας τις ανάγκες των ανθρώπων, έρχεσαι μπροστά στη διαχείριση θεμάτων της καθημερινότητας και της ευζωίας: να μπορείς να πας για ψώνια, να έχεις ενέργεια να εργαστείς ή να βγεις με φίλους. Η προοπτική, λοιπόν, της εξατομικευμένης προσέγγισης υγείας από τη μεριά των ατόμων υπερβαίνει τη βοήθεια που θα λάβει ο ασθενής από το γιατρό του. Μπορείς να δώσεις ένα χάπι ή να χειρουργήσεις ένα γόνατο και να νιώσει κάποιος καλύτερα, αλλά συχνά τα προβλήματα υγείας συνοδεύονται και από άλλες, πολλαπλές ανάγκες που ξεπερνούν την ιατρική προσέγγιση. Συνεπώς, η εξατομικευμένη προσέγγιση υγείας είναι μια πιο ολιστική, ας πούμε, οπτική της παροχής ιατρικής φροντίδας.
Το θέμα είναι πως οργανώνεις τις υπηρεσίες υγείας και φροντίδας, ώστε να καλυφθούν αλλά και να προβλεφθούν οι ανάγκες. Σε αυτή την κατεύθυνση, θα πρέπει να ακολουθηθεί μια διεπιστημονική προσέγγιση που θα περιλαμβάνει τον/την οικογενειακό/ή γιατρό, τις κοινωνικές υπηρεσίες, τον/την ειδικό γιατρό, ογκολόγο για παράδειγμα κλπ. Όλοι/ες οι παραπάνω θα πρέπει να λειτουργούν ως μια δυναμική ομάδα, ώστε να προσφερθεί η κατάλληλη φροντίδα στον/στην ασθενή, ανάλογα με τις ανάγκες του/της αλλά και την εξέλιξη της νόσου, γιατί οι ανάγκες μπορούν να μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου και την πορεία της πάθησης. Η οργάνωση της φροντίδας και των υπηρεσιών που παρέχονται, διαγνωστικές εξετάσεις, θεραπευτική αγωγή κοκ, πρέπει να είναι ευέλικτη.
- Οπότε μιλάμε για ένα σύστημα υγείας που προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου και δεν προσεγγίζει την παρεχόμενη φροντίδα από την οπτική του νοσήματος. Εμπλέκεται δε, ένα ευρύ φάσμα ειδικών και υπηρεσιών. Είναι ένα πολυεπίπεδο σύστημα, που σε κάποιους ίσως ακούγεται και πιο ακριβό στη χρηματοδότηση του. Είναι έτσι; Πως χρηματοδοτείς ένα τέτοιο σύστημα;
Υπάρχει πληθώρα δεδομένων που αποδεικνύουν πως αν παράσχεις μια φροντίδα υγείας προσαρμοσμένη στο άτομο επιτυγχάνεις καλύτερα αποτελέσματα. Όχι μόνο ιατρικά αποτελέσματα, αλλά ευρύτερα σε επίπεδο αποδοτικότητας, στην κατανάλωση ιατρικών πόρων, για παράδειγμα. Τα μικροοικονομικά οφέλη είναι μεγάλα και επιπλέον, με περισσότερη υγεία έχεις μια πιο ευτυχισμένη κοινωνία.
Μάλιστα, η εξατομικευμένη προσέγγιση υγείας εξετάζει ακόμη και το που, πότε και αν είναι κατάλληλη η παρέμβαση. Κάποιες φορές κάποιες παροχές έχουν μειονεκτήματα, μπορεί να είναι αχρείαστες ή ακόμα και επικίνδυνες, ενώ μπορεί να κοστίζουν και σημαντικά.
Χρειάζεται να δοθεί χρόνος στη συζήτηση γύρω από τις επιλογές, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τους. Παρέχοντας αυτόν τον χρόνο για την σωστή επιλογή της φροντίδας που θα παρασχεθεί μπορεί τελικώς ακόμη και να συμβάλει στη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης. Στο τέλος της ημέρας, δηλαδή, σε επίπεδο πληθυσμού έχεις πιο υγιείς ανθρώπους, λιγότερες παρενέργειες, λιγότερη ιατρικοποίηση και δημιουργείται οικονομικός χώρος για τη στήριξη εξειδικευμένων, πιο ακριβών παρεμβάσεων για αυτούς που τις έχουν ανάγκη.
Πρόκειται για χαρακτηριστικό της εξατομικευμένης προσέγγισης υγείας: παρέχοντας την κατάλληλη φροντίδα υγείας μειώνεται η υπερδιάγνωση και η υπερθεραπεία και αυξάνεται η ποιότητα της παρεχόμενης ιατρικής φροντίδας, ειδικά για νόσους που είναι πραγματικά κοστοβόρες και συνοδεύονται από ένα βαρύ φορτίο για τους ανθρώπους.
- Αναρωτιόμουν σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας, υπάρχουν νέα εργαλεία ή λίγο πολύ τα μέσα είναι ήδη γνωστά;
Πολλά, όντως, είναι ήδη γνωστά. Για παράδειγμα, πως θα πρέπει να λειτουργούν τα συστήματα υγείας, σε διαχειριστικό επίπεδο, σε ό,τι σχετίζεται με επιμέρους συστήματα, τους κανόνες και το ευρύτερο ρυθμιστικό πλαίσιο, αλλά και τη χρηματοδότηση τους. Τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει εκτεταμένη έρευνα και έχει παραχθεί απαραίτητη γνώση. Το μεγαλύτερο ζήτημα, όμως, αφορά στην εφαρμογή και σε αυτή την κατεύθυνση ετοιμάζουμε ένα project, που σχετίζεται με την εφαρμογή των μοντέλων χρηματοδότησης. Αν και υπάρχει, λοιπόν, η γνώση γύρω απ’ ό,τι απαιτείται για την ανάπτυξη και χρηματοδότηση των συστημάτων υγείας, η πρόκληση είναι στη σύνθεση της γνώσης αυτής, στο να ενώσεις τα κομμάτια του παζλ. Γιατί, για παράδειγμα, μπορεί να χρειάζεσαι περισσότερες διαχειριστικές αλλαγές, από κάτω προς τα πάνω, αλλά και νέες πολιτικές που θα ευθυγραμμίζονται με τις αξίες για τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας. Αυτή η πολυεπίπεδη προσέγγιση είναι συχνά δύσκολη για χώρες και συστήματα.
- Μπορεί η εξατομικευμένη προσέγγιση υγείας να συμβάλλει στην ανάπτυξη ενός συστήματος που αξιοποιεί τα δεδομένα και στηρίζεται στα αποτελέσματα;
Μιλήσαμε για την χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας και της εξατομικευμένης ιατρικής φροντίδας. Μια παράμετρος είναι η ύπαρξη οικονομικών κινήτρων που σχετίζονται με την αποζημίωση. Τώρα, πληρώνουμε για «δράσεις», για ιατρικές πράξεις, ανοργάνωτα, χωρίς συντονισμό. Ο κάθε επαγγελματίας υγείας πράττει και πληρώνεται για αυτό. Επί της ουσίας, το σύστημα προωθεί μια λογική «απλά να γίνονται πράγματα» στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη αν οδηγεί σε καλύτερα ιατρικά αποτελέσματα και αν ωφελεί την υγεία των πολιτών.
Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως, αν η πληρωμή αφορά στα αποτελέσματα ή στην απόδοση και όχι βάσει του μοντέλου «αμοιβή για συγκεκριμένη υπηρεσία ή ανά πράξη» ενισχύεται και κινητροδοτείται η ομαδική εργασία, η συνεργασία με στόχο τα καλύτερα αποτελέσματα για τους πολίτες. Πρόκειται για ένα αρκετά διαφορετικό μοντέλο, βάσει του οποίου δημιουργούνται ομάδες, όχι μόνο σε επίπεδο τμήματος ή κλινικής, αλλά σε επίπεδο νοσοκομείου σε συνεργασία με τον οικογενειακό γιατρό και με κέντρα αποκατάστασης, για παράδειγμα. Δημιουργείς, εν ολίγοις, μια «αλυσίδα φροντίδας», τα μέλη της οποίας είναι υπεύθυνα για τις ανάγκες του ατόμου.
Στη Βουλγαρία υπάρχει νοσοκομείο που συνεργάζεται με ένα κοινοτικό κέντρο οικογενειακών γιατρών, με κλινική αποκατάστασης και με ψυχολόγους, βελτιώνοντας όλο το ταξίδι του ασθενούς με καρκίνο του μαστού.
Όλοι εμπλεκόμενοι επαγγελματίες υγείας συνεργάζονται καθ’όλη τη διαδικασία, ακόμη και κατά την επιστροφή των γυναικών στην εργασία. Ζητούν δε, να πληρωθούν βάσει των αποτελεσμάτων τους, καθώς έχουν υψηλά ποσοστά επιτυχίας στο πλαίσιο αυτής της ενοποιημένης προσέγγισης, ειδικά σε σύγκριση με το υπόλοιπο κατακερματισμένο σύστημα.
Αν, λοιπόν, η χρηματοδότηση εξαρτάται από την απόδοση τότε νοσηλευτικά ιδρύματα, αλλά και όλοι οι εμπλεκόμενοι στην αλυσίδα υγείας είναι περισσότερο διατεθειμένοι να εξετάσουν πως μπορούν να συνεργαστούν, πως θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ασθενών και να βελτιώσουν τα ιατρικά αποτελέσματα, αντί να δρα ο καθένας μεμονωμένα.
- Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος των δεδομένων στο πλαίσιο της εξατομικευμένης προσέγγισης υγείας και ενός ενοποιημένου συστήματος, όπως αυτό που περιγράψατε;
Τα δεδομένα είναι περισσότερο αναγκαιότητα σε ένα τέτοιο σύστημα, όσο και οικονομικό αγαθό με αξία. Αν θες να συνεργαστείς πρέπει να μοιραστείς πληροφορίες για την κατάσταση του ασθενούς, για τη λήψη αποφάσεων και τις επαναληπτικές εξετάσεις κλπ. Μεγάλο μέρος της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας εξαρτάται από την επικοινωνία με τον ασθενή, που δεν μπορεί να είναι περιορισμένη στα 10’ σε ένα γραφείο ή ιατρείο.
Για να λειτουργήσει, λοιπόν, το μοντέλο αυτό τα δεδομένα είναι απαραίτητα. Επιπροσθέτως, είναι αναγκαία για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Είναι δείκτες απόδοσης και αποτελεσματικότητας και άρα μπορούν να δείξουν τι χρειάζεται βελτίωση. Συνεπώς, η πληροφορία είναι ο οδηγός αυτής της διαδικασίας. Τα δεδομένα έχουν κρίσιμο ρόλο τόσο στο πεδίο της χρηματοδότησης όσο και της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας υγείας.
- Αναφέρατε το παράδειγμα της Βουλγαρίας και προς έκπληξη μου στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών μιλήσατε για την περίπτωση της Ολλανδίας, όπου αν και έχετε δεδομένα, η εφαρμογή και αξιοποίηση τους δεν είναι η αναμενόμενη. Αν και ξεκαθαρίσατε ότι δεν πρόκειται για «μαύρο-άσπρο» και πως η εικόνα των συστημάτων υγείας είναι σύνθετη, υπάρχουν «καλές πρακτικές», που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν;
Κάθε χώρα έχει «καλές πρακτικές» ή στοιχεία από τα οποία μπορούμε να αντλήσουμε έμπνευση. Στην Ολλανδία οι κυβερνήσεις των περασμένων 15 ετών ακολουθούσαν τη νεοφιλελεύθερη λογική πως η αγορά, οι παράγοντες της και οι επαγγελματίες θα πρέπει να αποφασίσουν τον τρόπο λειτουργίας στο πεδίο των τεχνολογιών της πληροφορίας, τι θα πρέπει να αγοραστεί σε πληροφοριακά συστήματα κλπ. Οπότε η κυβέρνηση δεν έδινε κατεύθυνση ούτε παρείχε ένα όραμα για το πως θα πρέπει να οργανωθεί το σύστημα συνολικά. Αποτέλεσμα ήταν να έχουμε ένα κατακερματισμένο τοπίο, όπου περισσότερα από 33 είδη συστημάτων χρησιμοποιούνταν στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Αλλά και στη νοσοκομειακή φροντίδα είχαμε τόσα διαφορετικά συστήματα και εφαρμογές, που δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Για πολλούς λόγους, ακόμη δεν συνδέονται, για αυτό ακόμη πολίτες χρησιμοποιούν usb ή cd ή ακόμη και φαξ για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των φορέων. Αν δούμε τα νοσοκομεία, έχουν καλά και ακριβά πληροφοριακά συστήματα για τους δικούς τους οργανισμούς, αλλά δεν συνδέονται με άλλους σχετικούς φορείς. Οπότε είναι σαφές πως η έλλειψη συντονισμού και οράματος, από την πλευρά της κυβέρνησης και των πολιτικών που ακολουθούνται, έχει ως αποτέλεσμα το σύστημα να μη λειτουργεί, παρότι μπορεί να έχει όλους τους πόρους.
Το ίδιο και στις ΗΠΑ. Έχουν όλους τους τεχνολογικούς γίγαντες, αλλά το σύστημα είναι κατακερματισμένο και τα ιατρικά αποτελέσματα του συστήματος υγείας είναι από τα χειρότερα διεθνώς. Συνεπώς, δεν είναι μόνο θέμα πόρων, εταιρειών τεχνολογίας ή start-ups, αλλά απαιτείται όραμα και συντονισμός.
Στην Ουκρανία, από την άλλη, επιδιώκεται η ανάπτυξη ενός πληροφοριακού συστήματος, με ανταλλαγή πληροφοριών στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, στο πλαίσιο μιας συνολικής στρατηγικής, που μπορεί να αποδώσει. Βέβαια, τίθεται θέμα εφαρμογής του σχεδίου, πόσο μάλλον τώρα εν μέσω των πολεμικών συγκρούσεων. Αλλά επί της αρχής, αυτή η λογική και οι ιδέες ήταν από τις πιο προχωρημένες στην Ευρώπη.
Η Εσθονία είναι επίσης ένα καλό παράδειγμα, όπου έχει εφαρμοστεί ένα σύστημα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά και η Αρμενία, όπου με πολύ χαμηλό κόστος ανέπτυξε ένα ευρύ σύστημα. Με μόλις 2 εκατ. ευρώ αν δεν απατώμαι, αναπτύχθηκαν εθνικές τεχνολογικές υποδομές που θα μπορούν να υποστηρίξουν μια πιο ενοποιημένη προσέγγιση, εύκολη πρόσβαση στο σύστημα για τους ασθενείς κλπ.
- Αυτή την εικόνα των… επιδόσεων των συστημάτων υγείας περιγράφει ο Δείκτης Βιωσιμότητας «Futureproofing Healthcare’s PHC Index», το οποίο δημιουργήθηκε με την καθοδήγηση ενός ανεξάρτητου πάνελ Ευρωπαίων ειδικών στον τομέα της υγείας και του οποίου είστε συνεργάτης. Μπορείτε να μας εξηγήσετε παραπάνω;
O Futureproofing Healthcare είναι ένα τρόπος κατάταξης των συστημάτων υγείας, βάσει δεικτών. Παρέχει κατανόηση γύρω από τις αδυναμίες και τα δυνατά σημεία των συστημάτων υγείας. Αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, ένα καλό σημείο αναφοράς για τη συζήτηση γύρω από τη βελτίωση, παρά ένα «χρυσό κανόνα». Για παράδειγμα στην Ολλανδία έχουμε καλές επιδόσεις σε όλες τις κατηγορίες, αλλά αυτό δεν δίνει πάντα καλή εικόνα για το πως πραγματικά λειτουργεί η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τι τελικά αποδίδει. Ειδικά όταν πρόκειται για πιο περίπλοκα ζητήματα υγείας, που απαιτούν μια εξατομικευμένη, ενοποιημένη προσέγγιση, ακόμη δυσκολευόμαστε να το εφαρμόσουμε, παρά τις υψηλές επιδόσεις.
Οπότε, δεν πιστεύω ότι πρόκειται για ενός είδους «διαγωνισμού ομορφιάς», όπου εξιδανικεύουμε τις καλές επιδόσεις. Αν και οι πολιτικοί αρέσκονται να τα χρησιμοποιούν, αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική, ακόμη και μεταξύ των «όμορφων».
Πιστεύω, λοιπόν, ότι η αξία αυτών των κατατάξεων είναι στο έναυσμα που δίνουν για συζήτηση. Θα πρέπει, δε, να εστιάσουμε σε επίπεδο χωρών ακόμη και περιφερειών. Η κατάσταση στα νησιά ή στα ορεινά είναι διαφορετική από τη Θεσσαλονίκη ή την Αθήνα. Οπότε μπορεί να υπάρχουν καταστάσεις που να επιτάσσουν διαφορετικές προσεγγίσεις στη φροντίδα των ασθενών.
Δεν θα συνέστηνα, λοιπόν, ένα ολλανδικό σύστημα για οποιαδήποτε άλλη χώρα, ούτε των σκανδιναβικών χωρών για τις νότιες χώρες.
- Παρότι, λοιπόν, δεν θα πρέπει να ληφθεί ως αρνητική η 28η θέση που κατέχει η Ελλάδα μεταξύ 34 στο Δείκτη, είναι ενδεικτική της δουλειάς που μένει να γίνει ακόμη στη χώρα; Ποιοι είναι οι τομείς που θα πρέπει να εστιάσουμε κατά προτεραιότητα;
Κατά τη γνώμη μου πρέπει πάντα να κοιτάμε τη συνολική εικόνα και να αρχίσουμε από τα εύκολα κέρδη, τους τομείς που μπορούμε να βελτιώσουμε άμεσα και ποια είναι τα προαπαιτούμενα σε αυτή τη διαδικασία.
Για τις περισσότερες χώρες διεθνώς, η ενίσχυση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας είναι κορυφαία προτεραιότητα. Μια ΠΦΥ οργανωμένη σε στενή σχέση με τις κοινότητες, τις τοπικές κοινωνίες και τους πολίτες, ώστε να εντοπίζονται άμεσα οι ανάγκες στον κάθε τόπο και ο τρόπος παροχής της κατάλληλης φροντίδας υγείας και υποστήριξης.
Βέβαια, δεν θα πρέπει να είναι μια μονόδρομη διαδικασία, αλλά θα πρέπει να βοηθούν από την πλευρά τους και οι τοπικές κοινωνίες. Σε μεσογειακές χώρες υπάρχουν οικογενειακές δομές, αλλά και κοινωνικές υποδομές, που μπορεί να θεωρηθούν ως πλεονεκτήματα. Μια ΠΦΥ στενά συνδεδεμένη με τις τοπικές κοινωνίες είναι σημαντική για να γίνει αντιληπτό το πλαίσιο, ενισχύοντας την παροχή μιας πιο εξατομικευμένης υποστήριξης, ενώ μπορεί να λειτουργήσει και ως βασικό φίλτρο.
Η ΠΦΥ είναι ένας σημαντικός τομέας που πρέπει να ενισχυθεί. Ένας δεύτερος αφορά στις κατακερματισμένες υπηρεσίες, εξετάζοντας πως λειτουργεί το σύστημα όταν ο ασθενής χρειάζεται εξειδικευμένη ιατρική φροντίδα, όπως στην περίπτωση των καρκινοπαθών. Πρέπει να διερευνηθεί αν και πως συντονίζονται τα διαφορετικά πεδία (διαγνωστικές εξετάσεις, θεραπείες κλπ), με έναν αποτελεσματικό τρόπο και αν ωφελείται το σύνολο από τις προσεγγίσεις αυτές.
Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να αναζητηθούν τρόποι βελτίωσης της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας, εισάγοντας πρωτόκολλα και τυποποιώντας τη διαδρομή. Στη συνέχεια έρχονται οι πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες υγείας, το κατάλληλο screening και οι παρεμβάσεις υψηλής τεχνολογίας, σε επίπεδο νοσοκομείου με εξειδικευμένους γιατρούς. Θα μπορούσαν να υπάρξουν ειδικά κέντρα, ανά τη χώρα ή βελτίωση των logistics κλπ.
Πρόκειται, επί της ουσίας, για «οικοδομικά υλικά». Τα δομικά στοιχεία περιλαμβάνουν την ΠΦΥ, την ενοποίηση και διασύνδεση με τα νοσοκομεία, αποφάσεις γύρω από υποδομές και εξοπλισμούς. Ουσιαστικά ετοιμάζεται ένα συνολικό σχέδιο.
Άλλωστε, υπάρχουν ήδη στοιχεία τα οποία μπορούν να κεφαλοποιηθούν, όπως η υψηλή κατάρτιση των εργαζομένων στην υγεία, ακόμη και στο management. Πρέπει να αναζητηθούν τα υπάρχοντα στοιχεία, όσα λειτουργούν ήδη καλά και μπορούν να προσφέρουν οφέλη. Παράλληλα, θα πρέπει να εξεταστούν και οι εξατομικευμένες προσεγγίσεις στο επίπεδο της τεχνολογίας. Υπάρχουν επωφελείς τεχνολογικές προσεγγίσεις, για τη διαχείριση ιδιαιτέρως δύσκολων ιατρικών διαδικασιών. Είναι άλλο ένα κομμάτι της συνολικής εικόνας, αφού για να μπορεί ένα σύστημα υγείας να έχει πόρους για να το καλύψει θα πρέπει να είναι και όσο το δυνατόν πιο αποδοτικό. Διαφορετικά, φθάνουμε στο σημείο να έχουμε ένα σύστημα με πολλά ακριβά μηχανήματα, αλλά η πλειονότητα των ασθενών να μη λαμβάνει τη στήριξη που απαιτείται.
Κάθε σύστημα υγείας είναι αντανάκλαση της κουλούρας του. Οπότε το ελληνικό σύστημα υγείας θα πρέπει να οργανωθεί με τον «ελληνικό τρόπο», οικοδομώντας σε ό,τι είναι καλό και λειτουργικό στην Ελλάδα. Η ποιότητα ζωής θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο, ενώ ο ανθρώπινος παράγοντας είναι βασικό πλεονέκτημα σε αυτό το πλαίσιο.
Σε χώρες της Μέσης Ανατολής, όπου οι πολιτικές και στρατηγικές είχαν εστιάσει σε ένα αμερικάνικό τρόπο παροχής ιατροφαρμακευτικών υπηρεσιών, δηλαδή με μεγάλα νοσοκομεία, με πολύ εξοπλισμό, τον καλύτερο διαθέσιμο, φαίνεται πως το σύστημα υγείας δεν αποδίδει στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Είναι υψηλού κόστους και παρότι μπορεί να υπάρχουν «βαθύτατες τσέπες», η προσέγγιση τελικά δεν αποδίδει για τις χώρες αυτές.
Στο Κουρασάο (σ.σ. κράτος της Καραϊβικής, του βασιλείου της Ολλανδίας), η ολλανδική βιομηχανία οικοδόμησε εκεί ένα τεράστιο νοσοκομείο, με όλα τα είδη των ολλανδικών μηχανημάτων και τώρα το νησί διαθέτει ένα νοσοκομείο πανεπιστημιακού επιπέδου. Το σύστημα υγείας της χώρας όμως καταρρέει από το οικονομικό βάρος. Είναι παράδειγμα πως μια εμπορική προσέγγιση, αποκλειστικά από την πλευρά της βιομηχανίας, μπορεί να είναι επιβλαβής για ένα σύστημα υγείας ανθρώπων, γιατί δεν είναι ευθυγραμμισμένο με τις ανάγκες του νησιού.
Οπότε το ζητούμενο είναι πως «παντρεύουμε» όλες τις δυνατότητες και ευκαιρίες που μας προσφέρει η τεχνολογία και η ιατρική καινοτομία, ειδικά με όσα έρχονται μελλοντικά, με τις ανάγκες των ανθρώπων, στο πλαίσιο ενός ελληνικού συστήματος υγείας και της ελληνικής κοινωνίας.
